ચાલો સંગીત શીખીએ

ચાલો સંગીત શીખીએ.- (અલંકાર )

૬.   આરોહ 

 તાલ – ઝપતાલ

 માત્રા – ૧૦

 તાલી – પહેલી માત્રા પર,

 ખાલી – ૬ ઠ્ઠી માત્રા પર.

 બોલ – [ ધીં   ના ] [ ધીં    ધીં   ના ] [ તીં   ના ] [ ધીં   ધીં   ના ]

 માત્રા -[  ૧     ૨  ] [  ૩     ૪     ૫ ] [  ૬     ૭ ] [  ૮    ૯    ૧૦ ]

 ×            ૨                 ૦           ૩

[ સા   રે ] [ સા   રે   ગ ] [ રે   ગ ] [ રે   ગ   મ ]

[ ગ   મ ] [ ગ   મ   પ ] [ મ   પ ] [ મ   પ   ધ ]

[ પ   ધ ] [ પ   ધ   ની] [ ધ   ની] [ ધ  ની  સાં ]

     અવરોહ 

[ સાં  ની] [ સાં  ની  ધ ] [ ની   ધ ] [ ની  ધ  પ  ]

[ ધ   પ ] [ ધ   પ   મ ] [ પ   મ  ] [ પ   મ   ગ ]

[ મ   ગ ] [ મ   ગ   રે ]  [ ગ   રે  ] [ ગ   રે   સા ]

૭.

તાલ – કહેરવા

માત્રા – ૮

તાલી – પહેલી માત્રા પર,(૧)

ખાલી – પાંચમી માત્રા પર.( ૫ )

           ×                         ૫

બોલ – [ ધા   ગે   ના   તી ] [ ન   ક   ધી   ન ]

માત્રા -[  ૧    ૨     ૩     ૪ ] [  ૫   ૬    ૭   ૮ ]

ચિહ્ન –     ×                       ૦

આરોહ- [ સા   રે   ગ   મ ] [ રે   ગ   મ   પ ]

           ( ૧    ૨    ૩   ૪ ) (  ૫   ૬   ૭   ૮ )

            ×                      ૦

           [ ગ   મ   પ   ધ] [ મ   પ   ધ   ની ]

           ( ૧     ૨    ૩   ૪) ( ૫    ૬   ૭   ૮ )

            ×

            [ પ   ધ  ની સાં ]

           ( ૧    ૨     ૩   ૪ )

             ૦                       ×

અવરોહ-[ સાં   ની   ધ   પ ] [ ની   ધ   પ   મ ]

           (  ૫    ૬   ૭   ૮ ) (  ૧     ૨    ૩    ૪ )

             ૦                      ×

            [ ધ   પ   મ   ગ ] [ પ    મ   ગ   રે ]

           (  ૫    ૬    ૭   ૮ )(  ૧    ૨    ૩    ૪ )

            ૦

            [ મ   ગ   રે   સા ]

            ( ૫   ૬    ૭   ૮ )

શાસ્ત્રીય રાગો – ( રાગ ભૂપાલી)

રાગ ભુપાલી નો રાગ પરિચય.

આરોહ : સા રે ગ પ ધ સાં

અવરોહ : સાં ધ પ ગ રે સા

પકડ : ગપધપગ, પ ગ  ધ પ ગ ,રે ધ઼ સા

થાટ : કલ્યાણ

જાતિ : ઓડવ-ઓડવ  = આગળ  સમજાવ્યું છે તેમ ઓડવ જાતિનો રાગ એટલે જેમાં આરોહ અને અવરોહ બંનેમાં પાંચ સ્વરો લાગે તેને ઓડવ જાતિનો રાગ કહેવાય છે.

વાદી સ્વર : ગ  (ગાંધાર)

અને સંવાદી સ્વર : ધ  ( ધૈવત)

વર્જિત સ્વર : મ અને ની ( મધ્યમ અને નિષાદ) = વર્જિત એટલે રાગમાં ન લેવાતા સ્વરો..

સ્વર : બધાં શુદ્ધ .= એટલે કે આ રાગમાં કોઈ સ્વર કોમળ કે તીવ્ર નથી.બધાં સ્વરો શુદ્ધ જ લાગે છે.

ગાન સમય : આ રાગને ગાવાનો સમય રાત્રીનો પ્રથમ પ્રહર છે.

હવે આપણે રાગ = ભુપાલી ની  સ્વર – માલિકા જોઈશું.

સ્વર – માલિકા        તાલ – તીન તાલ

  ×                       ૨                      ૦                        ૩

[  ૧      ૨    ૩    ૪  ]   [ ૫   ૬   ૭    ૮   ]   [  ૯    ૧૦   ૧૧    ૧૨  ]  [૧૩    ૧૪   ૧૫  ૧૬  ]

[  ગ     ગ   ગ   ગ  ]  [ ગ   પ   ધ   પ   ]   [ ગ     રે    સા      રે  ] [ સા   ધ઼    ધ઼     પ઼  ]

[ પ   પ   પ   પ  ]    [  ધ   પ   ધ   પ  ]    [ ગપ  ગરે  સા   ગ ]   [ રે     સા   ધ઼    પ઼ ]

     ઉપર  જે સ્વરો લાલ અક્ષર થી બતાવ્યા છે તે એક સાથે ગાવાના છે.

અંતરા

×                      ૨                         ૦                           ૩

[ ગ   પ   ધ   પ  ]  [  સાં   સાં   સાં   સાં  ]  [ સાં     રેં     ગં      રેં   ] [ સાં    ધ     પ    પ ]

  ૧    ૨   ૩    ૪         ૫    ૬     ૭      ૮       ૯     ૧૦     ૧૧    ૧૨      ૧૩     ૧૪   ૧૫  ૧૬

[ ગં  રેં   સાં    રેં  ]  [  સાં   ધ    પ    પધ ] [ સાંસાં ધપ  ગરે  ગ ]   [  રે     સા     ધ઼   પ઼  ]

બસ તો આજે વાંચો , લખો, વિચારો ,ગાઓ  અને કાલે રીયાઝ કરો..આવતા વીકમાં બંદિશ અને ગીત લઈને મળીશ

ત્યાં સુધી ” સ્વર – વિહાર ” કરો.

રાગ – ભુપાલી. – ( બંદિશ )

રાગ – ભુપાલી ( બંદિશ)  સ્થાયી  – ( તીન તાલ)

×                       ૨                     ૦                         ૩

[ ૧    ૨    ૩    ૪ ] [ ૫   ૬   ૭   ૮ ] [ ૯   ૧૦   ૧૧   ૧૨ ] [ ૧૩    ૧૪   ૧૫   ૧૬  ]

                                               [સાં   સાં    ધ   પ ] [ ગ      રે     સા     રે ]

[ ૧    ૨    ૩   ૪ ] [ ૫   ૬    ૭   ૮ ] [ ન    મ     ન   ક ] [  ર     ચ      તુ     ર ]

[ ધ઼    ધ઼   સા  રે ]  [ ગ   રે   ગ   ગ ] [ ગ    ગ    પ   ધ ] [ સાં    ધ     સાં   સાં ]

[  શ્રી  -   ગુ   રૂ ] [ ચ   ર   ણા   - ] [  ત   ન    મ   ન ] [ નિ     ર      મ    લ ]

[ સાં  પ  ધ   પ ] [ ગ   રે  સા  સા ]

[ ક   ર   ભ   વ ] [ ત    ર   ણા  - ]

                                              અંતરા 

×                       ૨                        ૦                         ૩

[૧    ૨    ૩    ૪  ] [ ૫   ૬   ૭     ૮  ] [ ૯    ૧૦    ૧૧  ૧૨ ] [ ૧૩   ૧૪   ૧૫   ૧૬ ]

                                                  [ ગ    ગ     પ  ધ  ] [ સાં    ધ    સાં    સાં]

                                                  [ જો    -     કો   ઈ  ] [ સુ     મી    ર     ન]

[સાં સાં  સાં  સાં ] [ સાં   રે   સાં   સાં ] [ સાં    સાં   ગં    રેં  ] [ સાં    સાં    પ    ધ]

[શુ  ભ   ફ    લ ] [ પા   -    વ    ત ] [ જ     ન    મ     જ ] [ ન     મ     દુ    ખ ]

[સાં  પ  ધ   પ ] [ ગ   રે    સા   સા ]

[સ   બ   નિ  - ]  [સ્ત   ર   ણા    -  ]

રાગ – સારંગ 

રાગ સારંગ નો  રાગ પરિચય

આરોહ –  સા રે મ પ ની સાં

અવરોહ- સાં ની પ મ રે સા

પકડ  -  ની ની પમ રે,રે મ પ મ રે,ની઼ ની઼  સા

થાટ – કાફી.

જાતી – ઓડવ – ઓડવ(એટલે કે આરોહ અને અવરોહ બંનેમાં પાંચ સ્વર લાગે) 

વાદી સ્વર- રે ( એટલે કે,રાગનો મુખ્ય સ્વર)

સંવાદી સ્વર – પ ( એટલેકે,રાગનો બીજો મદદકર્તા સ્વર)

વર્જિત સ્વર – ગ – ધ.( એટલે કે, રાગમાં ન આવતા સ્વર)

સ્વર – બંને ની અને ની  (આરાગમાં કોમળ અને શુદ્ધ બંને ની ‘નીશાદ’ લાગે છે )

ગાન સમય – મધ્યાહ્ન ( દિવસનો બીજો પ્રહર)

રાગ ની પ્રકૃતિ – શાંત અને ગંભીર.

રાગ સારંગ ના પ્રકારો માં – શુદ્ધ સારંગ,બીન્દ્રાબની સારંગ,ગૌડ સારંગ,મધમાત સારંગ.

રાગ – સારંગ  સ્વર -માલિકા  તાલ – તીન તાલ ( માત્રા – ૧૬ )

સ્થાયી

×                      ૨                      ૦                    ૩

                                               [ રે  મ  પ  ની ] [ પ  મ  રે  સા  ]

[ રે   રે  સા  સા ] [ રે  ની઼  સા  સા ]  [ની઼ ની઼ ની઼ સા ] [સા સા  સા  સા ]

[ રે  મ  પ   ની ] [ પ  મ   પ   પ ]   [ની ની  ની ની] [સાં સાં  સાં  સાં ]

[ ની  પ  મ  રે  ] [ મ  રે  સા  સા ]

અંતરા 

×                        ૨                     ૦                      ૩

                                               [ મ   મ   મ   મ ] [ પ  પ  ની  ની ]

[ સાં  સાં  સાં  સાં ] [ રેં  ની  સાં સાં ]  [ ની  સાં  રેં  મં ] [ રેં   સાં ની  સાં ]

[ રેં    રેં   સાં  સાં ] [ ની  ની  પ  પ ]  [ પ   સાં  ની  સાં ] [ સાં  સાં  પ  ની ]

[ પ  ની  ની  ની ] [ પ  મ  રે  સા  ]

બંદિશ – રાગ – સારંગ.   સ્થાયી

  ×                     ૨                       ૦                       ૩

                                                [ સાં  સાં  ની  પમ] [ રે   રે  ની઼   સા ]

                                                [ શ્યા  -   મ   ચ- ] [ રા  -    વ   ત  ]

[ રે  રે  સા    મ  ] [ રે  મ પની મપ ] [ ની  ની  ની  સા ] [ સા  સા  ની  સા ]

[ગૈ  -   યા    બ  ] [ ન હી  બ-  ન-  ] [ સુ   ભ    ગ   અં] [   -   ગ   સુ   ષ ]

[ રે  મ  પ   પ    ] [ ની મ  પ   પ   ] [ ની   ની  ની  ની ] [ સાં  સાં  સાં  સાં ]

[ મા  -  કો    -    ] [ સા  -   ગ   ર  ]  [ ક     ર    બી  ચ ] [  લ  કુ    ટ    ધ ]

[સાંરેં સાંની પ મ ] [ રે મ પની મપ ] 

[ રૈ-    - -  યા બ ] [ ન હી બ-   ન- ]

અંતરા.

×                         ૨                       ૦                     ૨

                                                  [ મ  મ  મ  મ  ] [ પ  પ  ની  ની ]

                                                  [ મો  -   ર   મૂ ] [   કુ  ટ  પી   -  ]

[ સાં  સાં  સાં  સાં ] [ રેં  ની  સાં  સાં  ] [ ની  સાં   રેં    મં ] [ રેં   રેં   સાં   સાં  ]

[ તાં   -   બ   ર   ] [ સો  -    હે     -  ] [ કા    -  ન    ન  ] [ કું    -    ડ    લ  ]

[ ની  ની  સાં  સાં ] [ ની  ની  મ  પ   ] [ ની  ની  ની  ની ] [ સાં  સાં  સાં  સાં ]

[ ગ    લ   બ   ન ] [ મા  -    -    લ  ] [ મુ   ર   લી  કી ]  [ ધુ    ન   હૈ   બ  ]

[ સાંરેં સાંની પ  મ ] [ રે  મ પની મપ ]

[ જૈ-    - -    યા બ ] [ ન હી બ-   ન - ]